Jako dziecko zjeżdżałem na sankach z górki w parku Nowowiejskim (dzisiejszy park Tołpy). Kiedyś, po kolejnym ostrym hamowaniu (rozpędzone sanki łatwo mogły wpaść do lekko tylko zamarzniętego stawu), zapytałem kogoś z dorosłych, ile metrów ma ta – wysoka w moich kilkuletnich oczach – góra. Odpowiedź „dziecko, to tylko usypisko z gruzów” wydała mi się wówczas absurdalna i w jakiś sposób dyskredytująca parkowe wzniesienie. Jakie gruzy? Skąd? Dlaczego? W parku? W środku miasta? Nie przyszłoby mi wówczas do głowy, że wrocławskie parki kryją cmentarze z czasów Festung Breslau, że pagórki miejskie to „zazielenione” powojenne ruiny i gruzowiska.

Zielona historia Ziem Zachodnich to w rzeczywistości historia powojennych prób przywracania normalności, zabliźniania gołym okiem widocznych wojennych ran na tkance miast, miasteczek i wsi regionu. To również świadectwo zmian politycznych, społecznych i gospodarczych pierwszych lat Polski Ludowej. Miejskie parki, górki i skwery, a także łąki, pola, lasy, a nawet nieużytki były czymś więcej niż tylko ich niemymi świadkami. Podobnie jak poniemieckie budynki i infrastruktura były zagospodarowane przez osadników dla zaspokojenia podstawowych potrzeb, a także przekształcane i wykorzystywane dla realizacji linii politycznej ówczesnych władz.

W najnowszym numerze kwartalnika „Pamięć i Przyszłość” korzystamy więc z letniej pogody i wychodzimy w plener. Mamy nadzieję, że teksty naszych autorów uwrażliwią państwa na historię – często dramatyczną i brutalną – zapisaną w krajobrazie Ziem Zachodnich.

Spis treści:

Marcin Musiał, „Zazielenianie ruin” – tereny zielone w odbudowującym się Wrocławiu

Paweł Szulc, „Ogromny park pochował umarłych”. Cmentarz Centralny w Szczecinie

Magdalena Dźwigał, „Proces Koszaliński” 1948 r.

Jolanta Kluba, Spółdzielnie parcelacyjno-osadnicze

Izabela Lewandowska, Nadleśnictwo Stare Jabłonki w okresie PRL: historia i ludzie

Stanisław Kokurewicz, Podwrocławskie pola

Rafał Nowakowski, Tereny rolne i zieleń miejska we Wrocławiu

Grzegorz Majchrzak, Gdzie jest kasa za Zenona Kasztelana?

Sebastian Ligarski, Radioaktywna srebrna góra

Joanna Hytrek-Hryciuk, Wiolonczelistka. Nr 69 388

Sławomir Maksymowicz, Odbudowa służby zdrowia w Olsztynie

Joanna Hytrek-Hryciuk, Piotr Przybyła „Narracje (i) infrastruktury”